Een onderwijsvernieuwing die wel werkt?

Welkom op mijn eerste blogje. Ik ben me ervan bewust dat er heel veel goede onderwijsblogs zijn en ik geloof nooit dat ik aan de knieën zal komen van die mooie blogs van bv. Pedro de Bruyckere, Paul Kirschner, Martin Ringenaldus, Tom Sherrington, Martin Bootsma, Bertus Meijer en vele anderen (excuus als jouw naam er niet tussen staat, het betekent niet dat ik je blog niet lees).

Het doel van deze blog is vooral zoveel mogelijk mensen meenemen in onze onderwijsvernieuwing en informeren over hoe je evidence-informed kunt werken in het VO én wat de gevolgen daarvan zijn in de praktijk.

Ik werk op een mavo school met ongeveer 650 leerlingen. Zoals zovele scholen in onze regio, moest onze school ook “vernieuwen”. In onze regio is er een krimp, desondanks blijven onze leerlingaantallen heel stabiel en zijn de resultaten goed. Onze school heeft een zeer goede naam in de regio en leerlingen fietsen soms 20km om bij ons de lessen te kunnen volgen.

Why would you change a winning team? Wel, vanuit onze directie was er enthousiasme om de stap te zetten naar gepersonaliseerd leren. We moeten ons namelijk blijven profileren in de regio (wat eigenlijk geen profileren is, want alle andere scholen doen het ook). Vanuit hun kant was er dus aanzet om te vernieuwen. Echter, ondanks onze goede naam en die mooie resultaten, zagen onze docenten ook wel dat er iets moest gebeuren. Leerlingen van de bovenbouw waren zeer ongemotiveerd en de slagingspercentages waren vooral te wijten aan het harde werk van docenten. Jaar na jaar zie ik zelf ook dat het lesgeven in de bovenbouw steeds moeilijker wordt, tenzij je het geluk hebt dat er een “goede lichting” is.

Al vanaf het moment dat ik lesgeef, nu 15 jaar geleden, lees ik heel veel boeken over het onderwijs. De laatste 4-5 jaar zijn die boeken vooral evidence-informed. Ik heb heel wat boeken gelezen van docenten die promoten wat werkt voor hen (ik noem hier geen namen) en daar een aardig zakcentje mee verdienen. Echter, dat werkt niet bij docent A in context B en de problematiek blijft hetzelfde.

Het frustrerende van niet onderbouwde boeken, is dat je in boek A kunt lezen dat een bepaalde manier van werken motiveert, terwijl in boek B weer gezegd wordt dat je het beter op manier x kunt doen. Het blijft dus een kwestie van proberen en experimenteren met de kinderen. Altijd met de beste intenties, maar nooit met een effect op lange termijn.
Bij de evidence-informed boeken is er altijd heel veel consensus. Je zult niet vaak lezen dat in boek A iets gezegd wordt om vervolgens in boek B te lezen dat dit helemaal niet zo is.

Toen ik hoorde van het bezoek van onze kerngroepleiders aan Finland en dat er een werkgroep opgezet werd die scholen met een dergelijk systeem ging bezoeken, gingen bij mij de alarmbellen rinkelen. Ondertussen had ik wel een aardig goed beeld in mijn hoofd hoe we ons onderwijs konden verbeteren en onze leerlingen gemotiveerd konden krijgen. Dus ik had de keuze… of ik ga op zoek naar een andere school, waar ze geen gepersonaliseerd onderwijs geven, of ik zet alles op alles om dit te keren.

Ik begon artikeltjes door te sturen naar de KGL (en hij weer naar de directie), onder meer een lezing van Erik Meester, waar het constructivisme met goede argumenten onder vuur wordt genomen. Mijn KGL was al snel overtuigd en ging volop mee in het lezen en het proberen overtuigen van onze directie.

De grote misconceptie die bij veel docenten en besturen heerst, is dat je door het onderwijs aan te passen, de leerling meer zou motiveren. Dat is absoluut niet waar. Het heeft wel effect op de hele korte termijn, aangezien alle nieuwe zaken wel even werken …vooral door het enthousiasme van docenten.

Het kantelpunt was eigenlijk in januari 2019 waar ik het hele systeem dat ik in gedachten had, presenteerde aan de collega’s. De eerste dia was geïnspireerd door het boek van Eva Naaijkens “En wat als we nou gewoon weer eens gingen lesgeven?”. Wat wil een docent nog liever dan gewoon lesgeven? Een docent wil helemaal geen coach zijn of bezig zijn met allerlei randzaken, een docent wil lesgeven. Daar zouden we voor zorgen.

In onze vernieuwing (als je het zo mag noemen) gaan we uit van 4 speerpunten.

1. We werken evidence-informed
Moet alles dan wetenschappelijk onderzocht zijn en onderbouwd zijn? Ja en nee. Er is al heel veel bekend over hoe mensen leren en wat wel en niet werkt. Je doet leerlingen echt tekort door daar geen gebruik van te maken.
Uiteraard kan de wetenschap niet alles beantwoorden, want onderwijzen is een complex vak. Wat betreft onderwijsvernieuwingen moét je, vind ik, onderbouwing hebben. Heb je dat niet en verander je een heel systeem op basis van wat je denkt dat werkt? Dan experimenteer je met een generatie kinderen.
Het houdt dus ook in dat we docenten gaan scholen in hoe mensen leren, zodat ze bewust keuzes kunnen gaan maken voor een didactische aanpak. Mag groepswerk nog? Tuurlijk, maar in welke situaties werkt het wel en in welke niet? Mogen leerlingen nog een probleem oplossen?
Natuurlijk, als je maar eerst de kennis hebt onderwezen … (hier schrijf ik in een ander blog nog wel meer over).
M.a.w. we vragen onze docenten naar het “waarom” achter hun keuzes.

2. Cultuur op school
In plaats van afhankelijk te zijn van een “goede lichting”, gaan we ervoor zorgen dat wij die goede lichting zelf kneden. We gaan dus niet wachten tot de kinderen bepaald gedrag vertonen om vervolgens te kijken hoe we gaan reageren. Nee, we gaan hen in detail aanleren hoe wij verwachten dat ze zich gedragen. Dat doen we in het begin in een introductieweek waarbij we alle routines oefenen. Hoe kom je een lokaal binnen? Hoe zit je in de les? Wat zit er in je etui? Hoe deel je papier uit? Hoe loop je op de gang? (ook hier komt nog een afzonderlijk blogje over)

3. Focus op kennisoverdracht
Kennis ligt aan de basis van alles. Wat je weet bepaalt wat je ziet. We leren onze leerlingen niet “probleemoplossend denken” of “creatief” zijn, want zonder kennis, kun je dit überhaupt niet. Om creatief te zijn, moet je de regels van het spel kennen, zodat je ze kunt breken.
Kennisoverdracht is niet het enige, we gaan ook uit van beheersingsleren. We behandelen niet meer verplicht hoofdstuk 1 en 2 in periode 1 om het vervolgens te toetsen en achter ons te laten. We gaan pas verder als de leerlingen het snappen. We werken in de loop van het jaar formatief en in de 3 toetsweken wordt telkens álle voorgaande leerstof getoetst. Dat wil dus zeggen dat de leerlingen op het einde van het jaar een toets krijgen over alles dat ze hebben geleerd. Ook hierover komt nog een apart blogje.

4. Tijdsinvestering vs. leerrendement
We stoppen met het opleuken van de lessen door al die hippe activerende werkvormen. Een docent is daar vaak lang mee bezig en het leereffect is vaak minimaal (laat ons zeggen, het kan effectiever).
Ook cursussen, scholingen die er normaal doorheen fietsen, doen we niet meer. Alles staat in het teken van ons project en dus ook onze scholingen.
We hebben bv. al een lezing gehad van Erik Meester en binnenkort verwelkomen we Tim Surma op school. Bijna al onze docenten van leerjaar 1 waren aanwezig bij ResearchED in Nijkerk en de maandag na dit event kregen onze docenten een scholing over Dual Coding. Dus alles staat in het teken van goed lesgeven.

Elk van de bovenstaande puntjes zal ik uitwerken in een afzonderlijke blog, eerst maar eens kijken hoeveel mensen dit lezen :D.

Na de presentatie voor de collega’s konden mensen zich aanmelden voor het eerste jaar. Het bleek dat eigenlijk alle collega’s het systeem wel zagen zitten (op enkele na) en er hadden zich uiteindelijk voldoende docenten aangemeld om te kunnen starten in leerjaar 1.

Het was het begin van een heel leerproces waar we nu uiteraard nog volop in zitten. De docenten die les zouden geven in leerjaar 1 krijgen trainingen over effectieve leerstrategieën, cognitive load theory, gedrag in de klas én uiteraard ons gedragssysteem waar we werken met merits en demerits.

Ik neem jullie graag mee op deze reis! In het volgende blogje ga ik eerst en vooral in op het neerzetten van een cultuur op school. Hierbij zal ik ook uitleggen hoe ons gedragssysteem werkt.

Om vast even een tipje van de sluier op te lichten. We zijn ondertussen 5 maanden ver met klas 1. De resultaten zijn héél goed, het gedrag van de leerlingen is ook héél goed. We hebben misschien toevallig een “goede lichting”, maar daar geloof ik niet in. Onze lessen zijn super rustig en de docenten kunnen zich volop focussen op het lesgeven (interactief!). Er wordt veel geleerd en om even een voorbeeld te geven… het gemiddelde van klas 1 voor het vak Engels was 7,6 bij een norm van 80% = 6. En Engels was heus niet het enige vak waar zo ontzettend goed gescoord werd.

Volgen jullie het verhaal mee?