Wie moet het curriculum bijhouden, jij of de leerling?

Ik gooi er even een blog(je) tussen over een ander aspect dat wij ingevoerd hebben in onze onderwijsvernieuwing, namelijk beheersingsleren.

Het is simpel, we gaan pas verder met de stof wanneer we zien dat de leerlingen klaar zijn om door te gaan. We zeggen niet “We moeten in periode 1 hoofdstuk 1 en 2 gedaan hebben!”. Dat ligt op heel veel scholen (ook bij ons in de bovenbouw) zeer gevoelig. Enkel, die docenten menen vaak dat wanneer ze de stof “behandeld” hebben, de leerlingen die stof ook “geleerd” hebben. Niks is minder waar! Met een proefwerk vlak nadat je de stof hebt behandeld, meet je prestatie. Leren is heel moeilijk meetbaar, maar we spreken in principe van leren zodra er een wijziging is opgetreden in het langetermijngeheugen. Wanneer een leerling jouw leerstof 2 maanden later niet meer zelf kan oproepen, heeft hij het dus niét geleerd! Zelfs al heeft hij een 9.0 gehaald voor het proefwerk.

• 

Ik heb het al eerder gezegd, leren leidt áltijd tot motivatie! Zodra leerlingen het gevoel krijgen dat ze de stof beheersen en dat ze stof van x aantal maanden nog steeds beheersen en vervolgens meer linkjes kunnen leggen, dát motiveert.
Hoe motiverend is het voor een leerling die Hoofdstuk 1 niet snapt, om vervolgens door te gaan naar Hoofdstuk 2 (wat waarschijnlijk verder bouwt op 1) en daar ook de helft niet van te snappen? En niet één periode, maar periode na periode, jaar na jaar…
Vind je het dan gek dat ze gedemotiveerd in de les zitten?

Het mooiste excuus is dan de veelgehoorde uitspraak op rapportvergaderingen: “Deze leerling kan het niveau niet aan.” Natuurlijk, het ligt bij de leerling, lekker makkelijk (sorry voor de cynische bijklank, maar die uitspraken irriteren me mateloos).

Nee, het systeem waarin die leerling zit, zorgt er voor een groot deel voor dat hij het niveau niet aan kan. Als dit zich opbouwt vanaf leerjaar 1, dan heb je uiteraard leerlingen die na een tijdje het niet meer bij kunnen houden. Het onderwijs is toch geen afvalrace? Ik denk ook niet dat iédereen vwo (Latijn in België) aankan, maar ik weet 100% zeker dat we veel meer uit onze leerlingen kunnen halen.

Eigenlijk is de keuze simpel: behandel je 100% van de stof, waarvan de leerlingen uiteindelijk maar 50% onthouden, of behandel je 80% van de stof waarvan ze 70-80% onthouden?

Wanneer je twijfelt aan deze aanpak, stel jezelf dan eens de vraag hoe vaak je leerstof van voorgaande jaren opnieuw moet uitleggen en hoeveel tijd je daar dan niet mee kwijt bent. Als je die tijd kunt besteden aan nieuwe leerstof, zul je uiteindelijk veel verder eindigen.

Misschien heb je al eens gehoord van het Mattheuseffect. Je kent vast de uitspraak “geld maakt geld”. Wie veel geld heeft, kan ook snel meer vergaren. Voor kennis werkt dit exact hetzelfde. Hoe meer kennis je in je langetermijngeheugen hebt, hoe sneller je ook kennis vergaart. Je kunt namelijk de nieuwe kennis steeds linken aan wat je al kent. Dus in het begin gaat het iets langzamer, maar het vergaren kennis steeds sneller.

Onze leerlingen krijgen in principe geen SO’s / proefwerken, behalve in de toetsweek. We hebben 3 toetsweken per jaar.
In toetsweek 1 wordt alle stof getoetst van de eerste periode, in toetsweek 2 wordt alle stof getoetst van periode 1 en 2 en in de laatste periode komt alle stof van het hele jaar aan bod. Dit zullen we doortrekken naar leerjaar 2, waar in de eerste toetsweek ook stof terug zal komen van leerjaar 1, etc ….

We zorgen ervoor dat álle leerlingen bijblijven door formatief te werken. Lessen beginnen met retrieval practice of korte oefentoetsjes, we gebruiken wisbordjes, we hebben af en toe (onaangekondigde!) grotere oefentoetsen die leerlingen zelf nakijken met nakijkmodellen, we gebruiken Socrative, ….
Zodra we zien dat leerlingen dreigen af te haken of iets nog niet helemaal onder de knie hebben, worden ze ingepland in een maatwerkuur. Onze maatwerkuren zijn telkens het eerste uur op dinsdag, woensdag, donderdag en vrijdag.

Zo zijn er bv. drie maatwerkuren voor Engels, dus een leerling kan in een bepaalde week zomaar 3 uur extra Engels hebben, of wiskunde, of gewoon lekker lezen, of spelling, etc….

Sommige critici waren ook bang dat leerlingen heel gespannen zouden beginnen aan de toetsen, het was tenslotte hun enige cijfer voor die periode.

Absoluut niet! We kregen zelfs berichten van ouders dat ze het vreemd vonden dat hun kind eigenlijk niks had geleerd voor de toetsweek. Als je gewend bent dat kinderen in de stress schieten voor een toets en alles in het hoofd proberen stampen, kan ik me dat voorstellen. Normaal gezien starten rond deze tijd ook onze faalangsttrainingen… dit jaar niet.

Let wel, er zijn leerlingen die natuurlijk nog nerveus zijn voor de toets, dat blijf je behouden, want het is toch een officieel momentje, de tafels staan in toetsopstelling, … persoonlijk zou ik toch altijd wat nerveus zijn voor een toets, zelfs wanneer ik weet dat ik alles beheers. Dat is echter anders dan in de stress zitten of faalangstig zijn.

En de resultaten?

Ik kan je vertellen dat de scores op onze school nog nooit zo goed zijn geweest. Bij Engels lag de norm op 80% goed = 6.0.
Er is geen enkele leerling die op afstromen staat of die zou blijven zitten.

Hebben we dan alle stof “behandeld” die we voorheen ook al hadden behandeld? Sommige vakken niet, maar die geven ook aan dat ze dat inlopen omdat hun methode de jaren erna veel stof herhaalt. Voor Engels loop ik zelfs maanden voor. Mijn leerlingen kunnen nu al wat de leerlingen van vorig jaar pas op het einde van het jaar konden. Dit ligt echter niet enkel aan het beheersingsleren, ook aan de efficiëntie van de lessen (elke minuut telt!) maar ook vooral aan het feit dat ik geen methode meer gebruik en dus al die tijdvullende, flitsende oefeningen/ activiteiten weglaat.

Dit klinkt allemaal heel positief en prachtig, maar zitten er ook nadelen aan? Wel, het enige nadeel ligt bij ons als docent. Wij moeten ons neerleggen bij het feit dat je misschien af en toe iets moet schrappen uit je curriculum of dat je in een bepaalde les toch niet kunt behandelen wat je wou, omdat je leerlingen nog een ander concept niet begrijpen.
Voor de leerlingen heeft dit echt alleen maar voordelen. Ze zijn heel gemotiveerd en zijn er trots op dat ze goede resultaten halen en veel leren. (uiteraard zijn er ook nog enkele die wat minder gemotiveerd zijn hoor, het is niet het onderwijswalhalla bij ons 🙂 )

Dus, ga eens bij jezelf na: Voor wie is dat curriculum nu bestemd? Voor jou als docent, of voor de leerling? Wat heeft een leerling er aan als jij het curriculum volgt, maar hij niet?

Als boekentip hierbij wil ik meegeven: “Teaching for mastery” Marc Mccourt.

Wil je op de hoogte blijven? Abonneer je dan op het blog of volg me op Twitter (GertVerbrugghen).