Gastblog: Een bezoek aan Michaela

Iets meer dan een jaar geleden kreeg ik het verzoek van twee enthousiaste leraren of ze een keer op onze school langs mochten komen, aangezien onze manier van werken hen zeer aansprak. Uiteraard waren ze van harte welkom! Zo leerde ik Oskar Bles (leraar scheikunde) en Tim van der Meulen (leraar geschiedenis) kennen. Wat mij vooral intrigeerde, was hun ongelooflijke drang om te leren. Op eigen initiatief bezochten ze verschillende scholen, zowel in Nederland als in het buitenland, om zelf een beeld te vormen van wat goed onderwijs nu eigenlijk inhoudt. De boeken die ik hen toen heb aangeraden, hebben ze ondertussen al helemaal verslonden. Wat een drive!

Toen ze me vertelden dat ze de Michaela Community School in Londen zouden bezoeken, was ik uiteraard heel erg benieuwd naar hun ervaringen. Enkele jaren geleden hoorde ik voor het eerst over deze opmerkelijke school en ik las onder meer Battle Hymn of the Tiger Teachers, geschreven door de docenten van Michaela, en The Power of Culture door Katharine Birbalsingh, oprichtster van de school.  Wat me vooral fascineerde, was de cultuur die ze neerzetten en de focus die er lag op het leren. We vinden allemaal dat we iets moeten doen aan kansenongelijkheid, en of je nu voor- of tegenstander bent van de aanpak van Michaela, deze school doet daar wel wat aan.  Het is een school met leerlingen uit lage sociaaleconomische milieus, alle niveaus zitten bij elkaar, en zonder goed onderwijs zijn veel van deze kinderen veroordeeld tot de vicieuze cirkel van kansarmoede.

Ja, ik ben fan van deze school, maar dat betekent niet dat ik zomaar alles zou overnemen in een Nederlandse school. Onze context is anders, onze cultuur is anders, maar er zijn toch heel veel zaken waar we heel veel van kunnen leren en waar onze kinderen heel veel baat bij zouden hebben. 

Ik zou zeggen…lees de ervaring van deze twee heren en laat die info bijdragen aan de mening die je vormt over de school, laat het je nieuwsgierig maken, inspireren en bijdragen aan je eigen beeldvorming van wat goed onderwijs is. (ook als je het niet eens bent met de aanpak van deze school, draagt dat bij aan je beeldvorming over goed onderwijs)

Tim en Oskar, hartelijk dank voor jullie bijdrage aan het blog!

Een bezoek aan de Michaela Community School

Door: Oskar Bles en Tim van der Meulen

We staan in de lege schoolkantine van Michaela, elk van ons bij een andere tafel. Uit volle borst draagt een docent voor uit Shakespeares Caesar. Door de opening naar de gang horen we het aanzwellende geluid van kinderstemmen. Klas voor klas komen de leerlingen binnen, draven naar hun eigen tafel. De docent roept zijn Shakespeareteksten, de leerlingen roepen terug. Ook uit Caesar. Iedereen. In koor. Na enkele minuten staan alle 200 leerlingen bij hun tafel en het toneelstuk gaat door: de docent roept, leerlingen reageren in koor, docent roept, leerlingen reageren. Grote grijns op het gezicht van de leerlingen.

Rondlopen op Michaela is vreemd en indrukwekkend. Alsof we in de film van een onderwijsfantast meespelen. Leerlingen die Shakespeare uit hun hoofd opvoeren. Die je publiekelijk bedanken voor je komst. In de pauze hun lievelingsboeken aan jou en medeleerlingen aanprijzen. Binnen een seconde doen wat de docent ze vraagt. Elk moment van de les gericht zijn op de lesstof. Ruim drie uur na binnenkomst staan we weer buiten, langs een drukke autoweg en de brede boulevard richting Wembley Stadium. Wat hebben we in vredesnaam meegemaakt?

Rondleiding

’s Ochtends vertrekken we in alle vroegte: Schiphol – London Stansted Airport. Rond 10 uur lopen we het schoolplein van Michaela Community School op – bruin, flatachtig gebouw, groot hek eromheen. Binnen krijgen we een badge en worden we aan Rowess en Neyena toevertrouwd, twee leerlingen uit jaar 7 en 8 (vergelijkbaar met de eerste en tweede klas in Nederland). Zij gaan ons in een uur door de school leiden. Daarna doen we mee met de ‘Family lunch’ en is er tijd om op eigen houtje lessen te bezoeken. Helder plan.

Rowess en Neyena laten ons de lunchzaal en enkele lessen zien. Lang de tijd om ergens te kijken en luisteren krijgen we niet van onze gidsen: het is lokaal in lokaal uit, trap op en af. Mooi is de school niet met zijn lange, nauwe, tl-verlichte gangen. Tussendoor vragen ze ons het hemd van het lijf: “Where do you come from?” “How did you travel?” “Why are you visiting our school?” Dat is een leuke verrassing. Als we in Nederland een school bezoeken, stellen wij de vragen en geven leerlingen antwoord. Deze leerlingen hebben duidelijk geleerd om vragen te stellen aan bezoekers. Dat gaat nog een beetje houterig, maar ze doen hun best om meer over ons te weten te komen; ze zijn echt nieuwsgierig.

Wat we in de gauwigheid opmerken:

• Op de gangen is het muisstil, ook bij de leswissel.
• Leerlingen doen alles in hoog tempo. Ze lopen niet maar draven naar de volgende les.
• Iedere leerling die ons passeert op de gang, glimlacht en fluistert “Good morning sir.” Leerlingen maken sowieso een blije indruk.
• Leerlingen hebben geen telefoons of tablets bij zich. Alleen schriften, papieren lesmateriaal en schrijfgerei.
• In de lokalen zijn geen smartboards, alleen whiteboards en overheadprojectors.
• Leerlingen dragen een driedelig schooluniform.

Lunchpauze

Tijd voor lunch. Rowess en Neyena leveren ons bij de receptie af, de receptioniste brengt ons naar twee tafels in de kantine. En dan begint het schouwspel. Shakespeare uit 200 monden. Een enkele leerling praat zachtjes voor zich uit, de meeste roepen de longen uit hun lijf. Met een grote grijns. Wij grijnzen ook. Wat een energie!

Op een teken van de docent die de pauze leidt begint de lunch. Pasta met tomatensaus en kaas, een sneetje stokbrood ondergedompeld in gesmolten kruidenboter, brownie toe. Smakelijk is het niet, voedzaam ook niet. Tijdens het eten discussiëren de leerlingen over het lunch topic dat de docent na de voordracht heeft genoemd: ‘Welke wet zou jij doorvoeren als je wereldleider was? En hoe zou je die handhaven?’ Aan onze tafels wordt oorlog afgeschaft en communisme verboden (“because in communism everyone is equal, which is unfair, because if you work hard, you deserve more than if you don’t”).

Vijf minuten voor het einde van de lunch valt de zaal plotseling stil. De pauzedocent vraagt: “Who would like to give an appreciation?” Alle vingers gaan de lucht in, één leerling krijgt de beurt en staat op. Luid en duidelijk: “I’d like to give an appreciation to Ms. Townsend for patiently teaching us how mitosis and meiosis are different important cellular processes and what steps are involved. Two claps for Ms. Townsend: … 1 2” *clap clap*. Pauzedocent: “Thank you, Abdul, for sharing your appreciation for Ms. Townsend’s patience, and for using wonderful vocabulary. Two merits for you.” Daarna bedanken leerlingen nog drie docenten, de twee bezoekers uit Nederland en het kantine- en schoonmaakpersoneel.

De leerlingen gaan naar buiten voor het tweede deel van de pauze en wij gaan mee. In de lentezon spelen ze fanatiek basketbal, verderop kletsen leerlingen in groepjes met elkaar. Wij staan nog bij te komen van het lunchritueel. Daar krijgen we niet veel tijd voor. Drie meisjes komen op ons aflopen: ‘How do you like our school?’ ‘How did you like the family lunch?’ ‘Have you travelled far?’ ‘Do you already know what you’d like to visit in London?’ Enkele vragen verder gaat het over lievelingsboeken. Of we ook Engelse boeken lezen. Inmiddels staan er tien leerlingen om ons heen. Sommigen halen een leesboek uit hun tas en prijzen het bij elkaar aan. ‘O guys, this is a real pageturner!’ Zo veel plezier om boeken! In Nederland… daar hoeven we niet eens over te beginnen.

Lessen

Terug binnen krijgen we een uur waarvoor we eigenlijk naar Michaela zijn gekomen: de lessen. We vallen binnen bij geschiedenis. Niemand kijkt op. Middeleeuwen, de katholieke kerk. “Catholicism is a branch of Christianity that wants to be universal. What is Catholicism? Explain to your partner in 3 – 2 – 1 – go!” Leerlingen leggen elkaar het begrip uit. “5 – 4 – 3 – 2 – 1 – eyes on me! What is Catholicism?”Alle vingers gaan de lucht in. “Sarah?” “Catholicism is a branch of Christianity that is universal, sir.” “Well answered, Sarah. Who can improve Sarah’s definition?” Alle vingers weer omhoog, ook die van Sarah. “Nasim?” “Catholicism is a branch of Christianity that strives to be universal, sir.” “Nice elaboration, Nasim, merit for you. Sarah, what is the definition of Catholicism?” “Catholicism is a branch of Christianity that strives to be universal, sir.” “Very well. So what is the definition of Catholicism? Out loud in 3 – 2 – 1.” Hele klas in koor: “Catholicism is a branch of Christianity that strives to be universal.” “Write down the definition of Catholicism in your notebooks. Go!” We zijn nog geen twee minuten binnen als iedereen de definitie heeft opgeschreven. De paus volgt. Als we tien minuten later het lokaal uit lopen, staat de hele kerkelijke hiërarchie in de schriften.

Volgende les: wiskunde. Oppervlaktes schatten onder een grafiek. Met de overheadprojector laat de docente een opgave zien. Dan gebeurt hetzelfde als in de geschiedenisles: leerlingen geven klassikaal antwoord, leggen aan elkaar uit, roepen in koor, steken en masse hun hand op om antwoord te geven. In nog hoger tempo, wij zijn het spoor soms bijster. De leerlingen ook, lijkt het. Zo weinig tijd krijgen ze om aan elkaar uit te leggen, dat ze tegelijk beginnen te praten en hun uitleg halverwege moeten afbreken. Ze geven ook meer foute antwoorden. Maar ze blijven het proberen. Op het bord verschijnt een steeds verder uitgewerkte opgave: de oppervlakte wordt verdeeld in driehoeken, rechthoeken en parallellogrammen, de grafiek wordt afgelezen, per stuk worden de oppervlaktes berekend. Wij lopen het lokaal uit.

We zien nog delen van lessen Engels, Frans en natuurkunde. Opnieuw hoog tempo en dezelfde en meer didactische technieken. Daarnaast:

• Voor het begin van de les staan de leerlingen in een rij buiten het lokaal, docent bij de deur. Op zijn teken gaan de leerlingen naar binnen, lopen naar hun tafel en leggen hun spullen op tafel. Opnieuw een teken en ze gaan zitten. Binnen een minuut na binnenkomst is iedereen aan het werk.
• Docenten delen veel merits uit. De enige demerit die we zien wordt gegeven aan een leerling die de docent even niet aankijkt tijdens de uitleg.
• Leerlingen voeren opdrachten van de docent binnen een seconde uit. En fanatiek!
• Leerlingen lachen veel. Docenten ook. Sowieso maken leerlingen en docenten een blije indruk.
• In elke klas staan achterin twee stoelen voor lesbezoekers.

Rond twee uur lopen we de school uit. Met een grote lach op ons gezicht.

Systemen

Wat maakte Michaela voor ons bijzonder? Natuurlijk de orde, de discipline van de leerlingen, hun leergierigheid, vriendelijkheid, de professionaliteit van de docenten, het tempo van de lessen, de Shakespeareopvoering tijdens de lunch. Maar uiteindelijk zijn we meer onder de indruk van de opvatting over goed onderwijs en de systematische uitwerking daarvan. Het gaat te ver om die opvatting hier uit te werken, maar belangrijke elementen zijn het aanleren van complexe parate kennis en uitmuntend gedrag, zodat juist kinderen uit gezinnen in slechte sociaaleconomische omstandigheden de kans krijgen zich op te werken. Voor het aanleren van parate kennis en gedrag telden we, zonder compleet te zijn, een aantal basissystemen:

• Gedrag. Elke docent heeft dezelfde regels en gebruikt dezelfde beloning- en strafmaat voor overtreding van de regels. Voor leerlingen is volstrekt helder wat er van ze verwacht wordt, en daar gedragen ze zich naar. In een uur lesobservaties tellen we één demerit en zeker tien merits.
• Didactiek. Elke docent maakt gebruik van een vast repertoire didactische technieken: schoudermaatjes, klassikaal opdreunen, meerkeuzevragen met het hoofd op de tafel (zodat leerlingen niet kunnen spieken), definities noteren in een schrift, en zo nog wat. Leerlingen weten daardoor precies wat ze kunnen verwachten, zodat er nauwelijks uitleg nodig van werkvormen.
• Docentopleiding. Alle docenten geven les met precies dezelfde technieken. Dat kan alleen als iedereen uitgebreid is opgeleid in the Michaela way van lesgeven.
• Leerlingtraining. Om leerlingen zich voortdurend goed te laten gedragen, worden ze geoefend. Het lunchritueel is geoefend, de didactische technieken zijn geoefend, de belangstellingsvragen zijn geoefend. Dat betekent niet dat leerlingen zich gemaakt gedragen. Bijvoorbeeld bij de belangstellingsvragen. Eerder hebben leerlingen geleerd om vriendelijkheid en nieuwsgierigheid te waarderen, en om er vorm aan te geven. Hadden ze die vorm niet, dan hadden ze zich mogelijk geen raad geweten, gezwegen, heimelijk gefluisterd of zich misdragen.

Tot slot

Michaela Community School heet bezoek van harte welkom. En wij raden een bezoek van harte aan. Wie de reis naar Londen niet wil maken, kan zich laven aan het boek Battle Hymn of the Tiger Teachers, geschreven door de docenten van Michaela, waarin ze hun opvatting over onderwijs en hun werkwijze concreet beschrijven.